Το καθολικό της Μονής

Το καθολικό του Μοναστηριού

Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, όταν πλέον οι όσιοι Πατέρες εγκαταστάθηκαν τελικά στον Κουδουμά αισθάνθηκαν την ανάγκη, επανιδρύοντας το Μοναστήρι, να χτίσουν και νέο ναό, που θα κάλυπτε τις νεότερες λειτουργικές ανάγκες, τόσο των μοναχών της Αδελφότητας που είχαν αυξηθεί, όσο και των προσκυνητών, οι οποίοι προσέτρεχαν με δέος και λαχτάρα να γευθούν τα λειτουργικά και τα πνευματικά δώρα που τους πρόσφεραν.

Το καθολικό της ιεράς Μονής Κουδουμά είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Στα βυζαντινά χρόνια ως καθολικό “της σκήτης Κουδουμά” λειτουργούσε ο σπηλαιώδες ναός. Δυστυχώς δεν σώζονται αρχειακές μαρτυρίες για την κτιριακή υποδομή, τον χώρο που κάλυπτε και άλλα σχετικά από την περίοδο αυτή. Σήμερα σώζεται το σπήλαιο, αλλά δεν γνωρίζουμε αν δυτικά επεκτεινόταν άλλο οικοδόμημα, που αποτελούσε μέρος του ναού.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι στα τέλη του 19ου αιώνα διατηρούνται ερείπια προηγούμενου ναού όπως πιστοποιεί η τοιχογραφία πάνω από το τέμπλο καθώς και επιστολή του Οσίου Ευμενίου προς τον Επίσκοπο Αρκαδίας Βασίλειο που αναφέρεται σ’αυτό και έτσι εξηγείται το γεγονός της ανεγέρσεως νέου ναού από τους όσιους πατέρες Παρθένιο και Ευμένιο.

Οι όσιοι διατήρησαν το σπήλαιο ως Ιερό Βήμα του νέου κτηρίου και δυτικά ύψωσαν πετρόκτιστο σταυρόσχημο οικοδόμημα. Στην συνάντηση των κεραιών του σταυρού ύψωσαν ραδινό οχτάπλευρο τρούλο. Εξωτερικά ο ναός είναι καμαροσκέπαστος, ενώ εσωτερικά οι στέγες είναι δίρριχτες στο σπηλαιώδες Ιερό και στην νότια παρειά σώζεται τμήμα τοιχογραφίας από την Ανάληψη του Χριστού, τοιχογραφία, που χρονολογείται στον 14ο αιώνα. Σύμφωνα με το εικονογραφικό πρόγραμμα των βυζαντινών ναών η παράσταση της Αναλήψεως κάλυπτε όλη την καμάρα του Ιερού, πάνω από την Αγία Τράπεζα ύπαρξη της παράστασης επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι και στα βυζαντινά χρόνια το σπήλαιο χρησιμοποιούταν ως ιερό και ότι δυτικότερα αναπτυσσόταν ο κύριος ναός.

Ο νέος Ναός κατά θαυμαστό τρόπο τελειώνει το 1895 και το 1897 ο λόγιος επίσκοπος Λάμπης και Σφακιών Ευμένιος Ξηρουδάκης τέλεσε τα εγκαίνια του. Στα δεξιά της εισόδου του καθολικού είναι εντοιχισμένη μαρμάρινη επιγραφή: “ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ. ΑΝΗΓΕΡΘΗ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΔΙΑ ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ ΚΑΙ ΕΥΜ(ΕΝΙΟΥ) 1895”. Υπολογίζουμε ότι ο ναός χτιζόταν παράλληλα με τα υπόλοιπα εξαρτήματα του Μοναστηρίου, τα κελλιά δηλ., την Τράπεζα, το Αρχονταρίκι, αποθηκευτικούς χώρους, ξενώνες. Από το 1878, που ήρθαν στον Κουδουμά, μέχρι το 1895 εργάζονταν με ζήλο, αυταπάρνηση και μύριες δυσκολίες μέχρι να καταστήσουν το Μοναστήρι λειτουργικό και άξιό της αποστολής του. Η σειρά των παλιών κελλιών, που σώζονται σήμερα κατά μήκος της εισόδου του Μοναστηριού, φανερώνουν με το μικρό τους μέγεθος το βαθμό της άσκησης για την ταπεινότητα τον οσίων Πατέρων, αλλά και τον συμμοναστών τους.

Οι όσιοι Πατέρες δεν πρόσθεσαν κωδωνοστάσιο μία και ο μοναστηριακός χώρος ρύθμιζε το πρόγραμμα λειτουργιών και ακολουθιών με το τάλαντο και το σήμαντρο.

Φωτογραφίες παλαιότερες των 30 ετών δείχνουν το καθολικό κατάλευκο εξωτερικά, στους τοίχους, στις στέγες και στον τρούλο. Στην 10ετια του 1990 οι στέγες και ο τρούλος καλύφθηκαν με κεραμίδια, ενώ στην πρώτη 10ετια του 21ου αιώνα αφαιρέθηκαν τα εξωτερικά επιχρίσματα, έγιναν τα ανάλογα αρμολογήματα και ο ναός σήμερα φαντάζει πετρόχτυστος με κεραμιδένιες στέγες κομψός και ωραίος.

Το νέο ξυλόγλυπτο τέμπλο, φιλοξενεί τέσσερεις δεσποτικές εικόνες, τις έξης: τον Χριστό ένθρονο ως Μέγα Αρχιερέα, την Ένθρονη βρεφοκρατούσα Θεοτόκο, την σύναξη των Αρχαγγέλων και την Κοίμηση της Θεοτόκου, έργα του αγιογράφου Ιωάννη Σταθάκη. Ο ζωγράφος καταγόμενος από την μέση του Ρεθύμνου είχε ιστορίσει και τις δυό μεγάλες εικόνες του σπηλαίου στο Μάρτσαλο, τον “Ευαγγελισμό” και το “Επί Σοι Χαίρει” μετά το 1866, όταν βρίσκονταν οι όσιοι Πατέρες. Οι Όσιοι τον καλούν και ζωγραφίζει τις Δεσποτικές εικόνες του τέμπλου του νέου ναού της Παναγίας στον Κουδουμά.

Το απλό παλαιό τέμπλο φιλοξενούσε στα θωράκια του επίσης α) το όραμα του Μωυσή της φλεγόμενης Βάτου, β) τον “Εμπαιγμό του Χριστού” και γ) τον Άγιο “Ιωάννη τον Πρόδρομο”, εικόνες που σήμερα κοσμούν τους τοίχους του καθολικού, επίσης σήμερα αγιογραφείται το καθολικό και κοσμείται με μορφές και παραστάσεις εξαιρετικές.

Ο ναός, με το πέρασμα των χρόνων, στολίστηκε και με άλλες μεγαλύτερες και μικρότερες εικόνες, τοποθετήθηκαν στους τοίχους σειρές στασιδιών, ενώ το κέντρο κάτω από τον τρούλο λαμπρύνει μπρούτζινος πολυέλαιος αγιορείτικου τύπου.

Αλλά σέμνωμα και καύχημα του Μοναστηριού αποτελεί η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας της Κυρίας Ελεούσης του Κύκκου.

Σύντομο χρονικό, Ιερά Μονή Κουδουμά 2018.